Symbol niepełnosprawności 12-C: Całościowe Zaburzenia Rozwojowe

Symbol niepełnosprawności 12-C odnosi się do całościowych zaburzeń rozwojowych, które pojawiają się we wczesnym okresie życia i znacząco wpływają na funkcjonowanie osoby. Oznaczenie to jest jednym z dwunastu symboli przyczyn niepełnosprawności stosowanych w polskim systemie orzecznictwa. Osoby z tym symbolem doświadczają trudności w komunikacji, interakcjach społecznych oraz wykazują stereotypowe zachowania i zainteresowania. Zrozumienie znaczenia symbolu 12-C jest kluczowe dla uzyskania odpowiedniego wsparcia i przysługujących uprawnień.

Co oznacza symbol niepełnosprawności 12-C?

Symbol niepełnosprawności 12-C oznacza całościowe zaburzenia rozwojowe, które charakteryzują się utrwalonymi zaburzeniami interakcji społecznych lub komunikacji werbalnej oraz stereotypiami zachowań, zainteresowań i aktywności [1]. Zaburzenia te muszą wystąpić przed 16. rokiem życia i mieć co najmniej umiarkowany stopień nasilenia.

W polskim systemie orzecznictwa symbol 12-C jest ściśle związany z zaburzeniami ze spektrum autyzmu, choć obejmuje również inne całościowe zaburzenia rozwojowe. Według Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych (ICD-11), zaburzenia ze spektrum autyzmu charakteryzują się deficytami w zdolności inicjowania i podtrzymywania wzajemnych interakcji społecznych oraz komunikacji, a także ograniczonym, powtarzalnym i nieelastycznym wzorcem zachowań i zainteresowań [2].

Warto podkreślić, że sam symbol przyczyny niepełnosprawności nie jest samodzielną jednostką chorobową, lecz odzwierciedla rozpoznanie uszkodzenia lub choroby, która powoduje zaburzenia funkcji organizmu oraz ograniczenia w wykonywaniu czynności życiowych i aktywności społecznej [3].

Symbole przyczyn niepełnosprawności w polskim systemie orzecznictwa

W polskim systemie orzecznictwa funkcjonuje dwanaście symboli przyczyn niepełnosprawności. Każdy z nich odnosi się do określonego rodzaju zaburzeń lub chorób. Poniżej przedstawiono pełną listę symboli:

• 01-U – upośledzenie umysłowe (niepełnosprawność intelektualna)
• 02-P – choroby psychiczne
• 03-L – zaburzenia głosu, mowy i choroby słuchu
• 04-O – choroby narządu wzroku
• 05-R – upośledzenie narządu ruchu
• 06-E – epilepsja
• 07-S – choroby układu oddechowego i krążenia
• 08-T – choroby układu pokarmowego
• 09-M – choroby układu moczowo-płciowego
• 10-N – choroby neurologiczne
• 11-I – inne schorzenia (endokrynologiczne, metaboliczne, zaburzenia enzymatyczne, choroby zakaźne, zeszpecenia, choroby układu krwiotwórczego)
• 12-C – całościowe zaburzenia rozwojowe

W orzeczeniu o niepełnosprawności można umieścić maksymalnie trzy symbole przyczyn niepełnosprawności. Natomiast w orzeczeniu o stopniu niepełnosprawności (dla osób powyżej 16. roku życia) wskazuje się tylko jeden symbol, który jest wiodącą przyczyną niepełnosprawności [4].

Kryteria przyznawania symbolu 12-C w orzeczeniu o niepełnosprawności

Aby otrzymać orzeczenie o niepełnosprawności z symbolem 12-C, muszą zostać spełnione określone kryteria. Przede wszystkim, całościowe zaburzenia rozwojowe muszą zostać zdiagnozowane przed 16. rokiem życia. Diagnostyka wymaga szczegółowej oceny zachowania i rozwoju dziecka przez specjalistów, takich jak psychiatrzy, psycholodzy czy neurologowie [5].

Kluczowe kryteria dla przyznania symbolu 12-C obejmują:

Ważnym elementem w procesie diagnostycznym jest dokumentacja medyczna potwierdzająca występowanie charakterystycznych objawów. Zaleca się gromadzenie opinii od specjalistów pracujących z dzieckiem, prowadzenie dziennika zachowań oraz kompletowanie dokumentacji medycznej od początku wystąpienia trudności [6].

Wzrost liczby orzeczeń z symbolem 12-C w Polsce

W ostatnich latach w Polsce obserwuje się znaczący wzrost liczby orzeczeń o niepełnosprawności z symbolem 12-C. Według danych przedstawionych przez wiceministra rodziny i polityki społecznej, w roku szkolnym 2018/2019 w województwie mazowieckim wydano 3457 orzeczeń o niepełnosprawności dla osób w wieku 0-16 lat z symbolem 12-C, podczas gdy w roku szkolnym 2023/2024 liczba ta wzrosła do 7239 [7].

Podobny trend zaobserwowano w innych województwach:

Ten znaczący wzrost liczby orzeczeń z symbolem 12-C może wynikać z kilku czynników:

• Zwiększona świadomość społeczna na temat zaburzeń ze spektrum autyzmu
• Lepsza diagnostyka i dostęp do specjalistów
• Zmiany w kryteriach diagnostycznych
• Większa wiedza rodziców i opiekunów o możliwościach uzyskania wsparcia

Wzrost liczby orzeczeń z symbolem 12-C wskazuje na potrzebę rozwoju systemu wsparcia dla osób z całościowymi zaburzeniami rozwojowymi oraz ich rodzin [8].

Struktura orzeczenia o niepełnosprawności

Orzeczenie o niepełnosprawności to oficjalny dokument wydawany przez powiatowy lub miejski zespół do spraw orzekania o niepełnosprawności. Zawiera on szereg istotnych elementów, które determinują zakres przysługujących uprawnień i form wsparcia.

Orzeczenie o niepełnosprawności dla osoby poniżej 16. roku życia zawiera:

• Oznaczenie zespołu, który wydał orzeczenie
• Datę wydania orzeczenia i datę złożenia wniosku
• Podstawę prawną wydania orzeczenia
• Dane osobowe dziecka (imię, nazwisko, datę urodzenia, adres, PESEL)
• Numer dokumentu potwierdzającego tożsamość dziecka
• Ustalenie lub odmowę ustalenia niepełnosprawności
• Symbol przyczyny niepełnosprawności (np. 12-C)
• Datę lub okres powstania niepełnosprawności
• Okres, na jaki orzeczono niepełnosprawność
• Wskazania określone przez skład orzekający (punkty 1-10)
• Uzasadnienie
• Pouczenie o przysługującym odwołaniu
• Podpisy członków składu orzekającego

Dla osób powyżej 16. roku życia wydawane jest orzeczenie o stopniu niepełnosprawności, które zawiera podobne elementy, ale dodatkowo określa stopień niepełnosprawności: znaczny, umiarkowany lub lekki [9].

Warto podkreślić, że samo rozpoznanie zaburzenia ze spektrum autyzmu nie oznacza automatycznie ustalenia w orzeczeniu wskazań o konieczności stałej opieki. Każdy przypadek jest rozpatrywany indywidualnie, a decyzja zależy od stopnia nasilenia objawów i ich wpływu na codzienne funkcjonowanie osoby [10].

Uprawnienia i wsparcie dla osób z symbolem niepełnosprawności 12-C

Osoby posiadające orzeczenie o niepełnosprawności z symbolem 12-C mają prawo do różnorodnych form wsparcia i pomocy. Zakres dostępnych świadczeń zależy od wieku osoby niepełnosprawnej, stopnia niepełnosprawności oraz wskazań zawartych w orzeczeniu.

Wsparcie finansowe

Osobom z orzeczeniem o niepełnosprawności z symbolem 12-C przysługują różne formy wsparcia finansowego:

• Zasiłek pielęgnacyjny (215,84 zł miesięcznie) – dla osób niepełnosprawnych wymagających opieki
• Świadczenie pielęgnacyjne – dla opiekunów rezygnujących z pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad osobą niepełnosprawną
• Zasiłek stały lub okresowy z pomocy społecznej
• Dofinansowanie do turnusów rehabilitacyjnych z PFRON
• Dofinansowanie do sprzętu rehabilitacyjnego i przedmiotów ortopedycznych

Wsparcie edukacyjne

Dzieci i młodzież z symbolem 12-C mają prawo do:

• Wczesnego wspomagania rozwoju
• Kształcenia specjalnego
• Dostosowania wymagań edukacyjnych do indywidualnych potrzeb
• Zajęć rewalidacyjnych
• Pomocy nauczyciela wspomagającego lub asystenta
• Wydłużenia etapu edukacyjnego

Ulgi i zniżki

Osobom z niepełnosprawnością przysługują również różne ulgi i zniżki:

• Ulga rehabilitacyjna w podatku dochodowym
• Zniżki na przejazdy komunikacją publiczną (78% dla dzieci z orzeczeniem)
• Ulgi na bilety do instytucji kulturalnych i sportowych
• Ulga na abonament RTV
• Ulga na paszport (50%, a dla dzieci z Kartą Dużej Rodziny 75%)

Dofinansowanie do zatrudnienia

W przypadku osób dorosłych symbol 12-C w orzeczeniu uprawnia pracodawcę do wyższego dofinansowania do wynagrodzeń z Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON). Aktualne stawki dofinansowania dla osób z symbolem 12-C wynoszą:

Podwyższone dofinansowanie przysługuje również w przypadku innych schorzeń szczególnych, takich jak choroby psychiczne, upośledzenie umysłowe, epilepsja oraz dla osób niewidomych [11].

Procedura uzyskania orzeczenia o niepełnosprawności z symbolem 12-C

Proces uzyskania orzeczenia o niepełnosprawności z symbolem 12-C wymaga przejścia przez określoną procedurę. Poniżej przedstawiono krok po kroku, jak wygląda ten proces:

1. Zgromadzenie dokumentacji medycznej – należy zebrać wszystkie dokumenty potwierdzające diagnozę całościowych zaburzeń rozwojowych, w tym wyniki badań, opinie specjalistów, karty informacyjne z leczenia szpitalnego.
2. Uzyskanie zaświadczenia lekarskiego – lekarz prowadzący (najczęściej psychiatra, neurolog lub pediatra) wypełnia zaświadczenie o stanie zdrowia na specjalnym druku.
3. Złożenie wniosku – należy złożyć wniosek o wydanie orzeczenia w powiatowym/miejskim zespole do spraw orzekania o niepełnosprawności właściwym dla miejsca zamieszkania.
4. Dołączenie dokumentacji – do wniosku należy dołączyć zaświadczenie lekarskie (ważne 30 dni od daty wystawienia) oraz kopie dokumentacji medycznej.
5. Posiedzenie komisji – zespół orzekający wyznacza termin posiedzenia, na którym ocenia stan zdrowia osoby na podstawie dokumentacji i bezpośredniego badania.
6. Wydanie orzeczenia – po posiedzeniu zespół wydaje orzeczenie o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności.
7. Możliwość odwołania – w przypadku niezadowolenia z decyzji można odwołać się do wojewódzkiego zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności w ciągu 14 dni od otrzymania orzeczenia.

W przypadku dzieci z całościowymi zaburzeniami rozwojowymi zaleca się również dołączenie opinii z przedszkola lub szkoły, które mogą dostarczyć cennych informacji na temat funkcjonowania dziecka w środowisku edukacyjnym [12].

Najczęściej zadawane pytania

Podsumowanie

Symbol niepełnosprawności 12-C odnosi się do całościowych zaburzeń rozwojowych, które znacząco wpływają na funkcjonowanie osoby w różnych sferach życia. Zaburzenia te charakteryzują się trudnościami w interakcjach społecznych, komunikacji oraz stereotypowymi zachowaniami i zainteresowaniami.

W ostatnich latach obserwuje się znaczący wzrost liczby orzeczeń z symbolem 12-C, co może wynikać z większej świadomości społecznej, lepszej diagnostyki oraz zmian w kryteriach orzeczniczych. Osoby posiadające orzeczenie z tym symbolem mają prawo do różnorodnych form wsparcia, w tym pomocy finansowej, edukacyjnej oraz ulg i zniżek.

Proces uzyskania orzeczenia o niepełnosprawności wymaga zgromadzenia odpowiedniej dokumentacji medycznej oraz przejścia przez procedurę orzeczniczą. Warto dokładnie przygotować się do tego procesu, aby uzyskać orzeczenie z odpowiednimi wskazaniami, które otworzą drogę do niezbędnych form wsparcia.

Należy pamiętać, że każdy przypadek jest indywidualny, a zakres przysługujących uprawnień zależy nie tylko od samego symbolu przyczyny niepełnosprawności, ale również od innych elementów zawartych w orzeczeniu, takich jak wskazania w punktach 7 i 8 czy stopień niepełnosprawności w przypadku osób powyżej 16. roku życia.

Źródła

[1] Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 15 lipca 2003 r. w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20031391328

[2] Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-11 https://icd.who.int/browse11/l-m/en

[3] Co oznacza symbol 12-C w orzeczeniu o niepełnosprawności? https://www.infor.pl/prawo/dziecko-i-prawo/dziecko-w-urzedzie/6829739,co-oznacza-symbol-12c-w-orzeczeniu-o-niepelnosprawnosci.html

[4] Symbol przyczyny niepełnosprawności 12-C: znaczenie, kryteria i uprawnienia https://psycholog-dla-ozn.pl/symbol-przyczyny-niepelnosprawnosci-12-c-znaczenie-kryteria-i-uprawnienia

[5] Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU19971230776

[6] Symbol Niepełnosprawności 12-C i Ulgi Z Nim Związane: Kompleksowy Przewodnik https://agataspala.pl/blog/symbol-niepelnosprawnosci-12-c-i-ulgi-z-nim-zwiazane-kompleksowy-przewodnik

[7] Odpowiedź na interpelację poselską nr 6021 w sprawie orzeczeń o niepełnosprawności https://www.sejm.gov.pl/sejm10.nsf/interpelacja.xsp?typ=INT&nr=6021