Legitymacja Osoby Niepełnosprawnej: 8 Ważnych Przywilejów

Legitymacja osoby niepełnosprawnej to dokument, który potwierdza status osoby z niepełnosprawnością i uprawnia do korzystania z różnych ulg i przywilejów. Jest ona wydawana na podstawie prawomocnego orzeczenia o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności. W Polsce ponad 3 miliony osób posiada orzeczenie o niepełnosprawności, a legitymacja znacząco ułatwia im codzienne funkcjonowanie i dostęp do przysługujących im praw [1]. W tym artykule przedstawimy 8 najważniejszych przywilejów, jakie daje legitymacja osoby niepełnosprawnej, oraz wyjaśnimy, co oznaczają symbole umieszczone na tym dokumencie.

Czym jest legitymacja osoby niepełnosprawnej?

Legitymacja osoby niepełnosprawnej to oficjalny dokument potwierdzający status osoby z niepełnosprawnością. Jest ona wydawana przez powiatowy lub miejski zespół do spraw orzekania o niepełnosprawności na podstawie prawomocnego orzeczenia. Dokument ten ma format podobny do dowodu osobistego i jest wykonany z poliwęglanu [2].

Na awersie legitymacji znajdują się: zdjęcie posiadacza, imię i nazwisko, numer PESEL, termin ważności oraz piktogramy oznaczające rodzaje niepełnosprawności. Na rewersie umieszczone są: nazwa organu wydającego, numer legitymacji, skrót „LON” w alfabecie Braille’a oraz kod QR zawierający najważniejsze informacje o posiadaczu [1].

Od 2023 roku legitymacja może być również dostępna w formie elektronicznej w aplikacji mObywatel jako mLegitymacja ON. Ta cyfrowa wersja zawiera te same informacje i ma taką samą ważność jak tradycyjny dokument [3].

Jak uzyskać legitymację osoby niepełnosprawnej?

Aby otrzymać legitymację osoby niepełnosprawnej, należy przejść przez kilka etapów:

1. Uzyskać prawomocne orzeczenie o niepełnosprawności, stopniu niepełnosprawności lub o wskazaniach do ulg i uprawnień.
2. Złożyć wniosek o wydanie legitymacji w powiatowym lub miejskim zespole do spraw orzekania o niepełnosprawności właściwym dla miejsca zamieszkania.
3. Dołączyć do wniosku aktualne zdjęcie o wymiarach 35×45 mm.
4. Przedstawić do wglądu oryginał orzeczenia o niepełnosprawności.
5. Odebrać legitymację osobiście lub przez upoważnioną osobę po otrzymaniu powiadomienia o jej wystawieniu [2].

Wydanie legitymacji jest bezpłatne. Jedynie w przypadku ubiegania się o duplikat z powodu zagubienia lub zniszczenia pobierana jest opłata w wysokości 15 zł [2]. Czas oczekiwania na wydanie legitymacji wynosi zazwyczaj do 21 dni od złożenia wniosku.

Okres ważności legitymacji osoby niepełnosprawnej

Legitymacja osoby niepełnosprawnej jest wystawiana na okres ważności orzeczenia o niepełnosprawności. Jednak istnieją maksymalne okresy ważności legitymacji:

• Do 5 lat – w przypadku legitymacji dokumentujących niepełnosprawność (dla osób poniżej 16. roku życia)
• Do 10 lat – w przypadku legitymacji dokumentujących stopień niepełnosprawności wystawionych osobom, które nie ukończyły 60. roku życia
• Bezterminowo – dla osób, które ukończyły 60. rok życia [1]

Po upływie terminu ważności legitymacji, jeśli osoba nadal posiada ważne orzeczenie o niepełnosprawności, należy złożyć nowy wniosek o wydanie dokumentu. W przypadku zmiany danych osobowych (np. nazwiska) lub utraty legitymacji również konieczne jest złożenie wniosku o wydanie nowego dokumentu [2].

8 kluczowych przywilejów z legitymacją osoby niepełnosprawnej

Posiadanie legitymacji osoby niepełnosprawnej uprawnia do korzystania z wielu ulg i przywilejów. Oto 8 najważniejszych korzyści, jakie daje ten dokument:

1. Ulgi w transporcie publicznym

Jednym z najważniejszych przywilejów jest możliwość korzystania ze zniżek w transporcie publicznym:

• Osoby ze znacznym stopniem niepełnosprawności oraz ich opiekunowie mają prawo do 49% ulgi w przejazdach koleją i autobusami PKS w komunikacji krajowej [3]
• Osoby niewidome ze znacznym stopniem niepełnosprawności mogą korzystać z 93% ulgi w przejazdach koleją i 95% ulgi w przejazdach autobusami PKS [3]
• Osoby z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności mają prawo do 37% ulgi w przejazdach koleją i autobusami PKS [3]
• W wielu miastach osoby z niepełnosprawnością mogą korzystać z bezpłatnych lub ulgowych przejazdów komunikacją miejską (autobusy, tramwaje, metro) [1]

Aby skorzystać z tych ulg, wystarczy okazać legitymację osoby niepełnosprawnej wraz z dokumentem tożsamości. W przypadku mLegitymacji ON, można pokazać dokument w aplikacji mObywatel.

2. Przywileje parkingowe

Legitymacja osoby niepełnosprawnej umożliwia ubieganie się o kartę parkingową, która daje następujące przywileje:

• Prawo do parkowania na wyznaczonych miejscach dla osób z niepełnosprawnością (tzw. „kopertach”) [3]
• Zwolnienie z opłat w strefach płatnego parkowania w wielu miastach
• Możliwość parkowania w miejscach, gdzie obowiązują zakazy postoju (z pewnymi wyjątkami) [1]
• Prawo wjazdu do stref z ograniczonym ruchem samochodowym

Warto pamiętać, że sama legitymacja nie uprawnia do korzystania z miejsc parkingowych dla osób z niepełnosprawnością – konieczne jest posiadanie karty parkingowej, o którą można ubiegać się na podstawie legitymacji [3].

3. Ulgi podatkowe i zwolnienia

Osoby posiadające legitymację osoby niepełnosprawnej mogą korzystać z różnych ulg podatkowych:

• Ulga rehabilitacyjna w podatku dochodowym – możliwość odliczenia od dochodu wydatków na cele rehabilitacyjne oraz związane z ułatwieniem wykonywania czynności życiowych [1]
• Zwolnienie z opłaty abonamentowej RTV dla osób ze znacznym stopniem niepełnosprawności [3]
• Zwolnienie z podatku od czynności cywilnoprawnych przy zakupie sprzętu rehabilitacyjnego
• Ulgi w opłatach za wywóz śmieci w niektórych gminach

Wysokość i zakres ulg podatkowych zależą od stopnia niepełnosprawności oraz rodzaju wydatków. Warto skonsultować się z doradcą podatkowym lub pracownikiem urzędu skarbowego, aby w pełni wykorzystać przysługujące ulgi [2].

4. Przywileje w opiece zdrowotnej

Legitymacja osoby niepełnosprawnej uprawnia do korzystania z przywilejów w systemie opieki zdrowotnej:

• Prawo do korzystania poza kolejnością ze świadczeń opieki zdrowotnej oraz usług farmaceutycznych w aptekach [1]
• Możliwość uzyskania skierowania na turnus rehabilitacyjny dofinansowany ze środków PFRON
• Prawo do refundacji sprzętu ortopedycznego i środków pomocniczych (np. wózków inwalidzkich, protez, aparatów słuchowych) [3]
• Dostęp do bezpłatnych wyrobów medycznych do wysokości limitu finansowania

Aby skorzystać z prawa do obsługi poza kolejnością, wystarczy okazać legitymację osoby niepełnosprawnej w rejestracji placówki medycznej lub w aptece. Należy pamiętać, że przywilej ten nie dotyczy świadczeń udzielanych przez pogotowie ratunkowe [2].

5. Ulgi w dostępie do kultury i rekreacji

Posiadacze legitymacji osoby niepełnosprawnej mogą korzystać z licznych ulg w instytucjach kultury i obiektach rekreacyjnych:

• Zniżki lub bezpłatne wejścia do muzeów, galerii sztuki, teatrów i kin [1]
• Ulgi w opłatach za wstęp do parków narodowych i rezerwatów przyrody
• Zniżki na bilety wstępu na baseny, do aquaparków i innych obiektów sportowych [3]
• Preferencyjne ceny biletów na imprezy kulturalne i sportowe

Wysokość zniżek jest różna w zależności od placówki i stopnia niepełnosprawności. W wielu miejscach opiekunowie osób ze znacznym stopniem niepełnosprawności również mogą korzystać z ulg lub bezpłatnego wstępu [2].

6. Przywileje w zatrudnieniu

Legitymacja osoby niepełnosprawnej potwierdza uprawnienia pracownicze wynikające z Ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych:

• Skrócony czas pracy – 7 godzin dziennie i 35 godzin tygodniowo dla osób z umiarkowanym i znacznym stopniem niepełnosprawności [1]
• Dodatkowa przerwa w pracy na gimnastykę lub wypoczynek (15 minut)
• Dodatkowy urlop wypoczynkowy – 10 dni roboczych w roku kalendarzowym dla osób ze znacznym lub umiarkowanym stopniem niepełnosprawności [3]
• Zwolnienie od pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia w celu uczestniczenia w turnusie rehabilitacyjnym (do 21 dni roboczych) [1]

Pracodawca zatrudniający osobę z niepełnosprawnością może również uzyskać dofinansowanie do wynagrodzenia pracownika oraz zwrot kosztów przystosowania stanowiska pracy [2].

7. Wsparcie w edukacji

Uczniowie i studenci posiadający legitymację osoby niepełnosprawnej mogą korzystać z różnych form wsparcia w procesie edukacji:

• Dostosowanie warunków i form egzaminów do potrzeb osoby z niepełnosprawnością [1]
• Możliwość ubiegania się o stypendium specjalne dla osób z niepełnosprawnością na uczelniach wyższych
• Dofinansowanie do podręczników i materiałów edukacyjnych [3]
• Wsparcie asystenta osoby niepełnosprawnej podczas zajęć

Na uczelniach wyższych funkcjonują biura ds. osób z niepełnosprawnościami, które oferują dodatkowe wsparcie, takie jak transport na uczelnię, tłumacze języka migowego czy specjalistyczny sprzęt [2].

8. Świadczenia z pomocy społecznej

Legitymacja osoby niepełnosprawnej umożliwia ubieganie się o różne świadczenia z pomocy społecznej:

• Zasiłek pielęgnacyjny – przyznawany osobom z niepełnosprawnością w celu częściowego pokrycia wydatków wynikających z konieczności zapewnienia opieki [1]
• Świadczenie pielęgnacyjne – dla opiekunów osób z niepełnosprawnością
• Dofinansowanie do likwidacji barier architektonicznych, technicznych i w komunikowaniu się [3]
• Dofinansowanie do zakupu sprzętu rehabilitacyjnego i przedmiotów ortopedycznych [2]

Aby uzyskać te świadczenia, należy złożyć odpowiedni wniosek w ośrodku pomocy społecznej lub powiatowym centrum pomocy rodzinie właściwym dla miejsca zamieszkania [1].

Symbole na legitymacji osoby niepełnosprawnej – co oznaczają?

Na legitymacji osoby niepełnosprawnej znajdują się piktogramy symbolizujące różne rodzaje niepełnosprawności. Oto najważniejsze z nich i ich znaczenie:

Symbole te są istotne, ponieważ niektóre przywileje i ulgi są przyznawane w zależności od rodzaju niepełnosprawności. Na przykład, osoby z symbolem 04-O (choroby narządu wzroku) mogą korzystać z większych ulg w transporcie publicznym [1].

Warto pamiętać, że umieszczenie symbolu przyczyny niepełnosprawności na legitymacji jest dobrowolne. Osoba ubiegająca się o legitymację może zdecydować, czy chce, aby symbol był widoczny na dokumencie [2].

mLegitymacja ON – elektroniczna wersja legitymacji

Od 2023 roku osoby z niepełnosprawnościami mogą korzystać z elektronicznej wersji legitymacji dostępnej w aplikacji mObywatel. mLegitymacja ON ma taką samą moc prawną jak tradycyjny dokument i zawiera te same informacje [3].

Aby dodać mLegitymację ON do aplikacji mObywatel, należy:

1. Pobrać i zainstalować aplikację mObywatel
2. Zalogować się do aplikacji za pomocą profilu zaufanego lub bankowości elektronicznej
3. Wybrać opcję „Dodaj dokument” i wskazać „Legitymacja osoby niepełnosprawnej”
4. Potwierdzić swoją tożsamość
5. Poczekać na weryfikację i dodanie dokumentu do aplikacji [1]

Elektroniczna legitymacja zawiera kod QR, który umożliwia szybką weryfikację jej autentyczności. Korzystanie z mLegitymacji ON jest wygodne, ponieważ eliminuje konieczność noszenia przy sobie tradycyjnego dokumentu [2].

Podsumowanie

Legitymacja osoby niepełnosprawnej to dokument, który znacząco ułatwia codzienne funkcjonowanie osobom z niepełnosprawnościami. Dzięki niej można korzystać z licznych ulg i przywilejów w transporcie, kulturze, opiece zdrowotnej, edukacji i wielu innych obszarach życia. Elektroniczna wersja legitymacji dostępna w aplikacji mObywatel dodatkowo zwiększa wygodę korzystania z tych uprawnień.

Aby w pełni wykorzystać możliwości, jakie daje legitymacja osoby niepełnosprawnej, warto zapoznać się ze szczegółowymi zasadami korzystania z poszczególnych ulg i przywilejów. Informacje na ten temat można uzyskać w powiatowych centrach pomocy rodzinie, ośrodkach pomocy społecznej oraz na stronach internetowych instytucji publicznych.

Pamiętajmy, że przywileje związane z legitymacją osoby niepełnosprawnej mają na celu wyrównanie szans i ułatwienie funkcjonowania w społeczeństwie osobom z różnymi rodzajami niepełnosprawności. Korzystanie z tych uprawnień jest prawem każdej osoby posiadającej legitymację.

Źródła

[1] https://niepelnosprawni.pl/poradnik/legitymacja-osoby-niepelnosprawnej

[2] https://eboi.grudziadz.pl/karty-uslug/pokaz/86/wydawanie-legitymacji-osoby-niepelnosprawnej

[3] https://medical.edu.pl/aktualnosci/komu-przysluguje-legitymacja-osoby-niepelnosprawnej/

[4] https://www.gov.pl/web/gov/uzyskaj-legitymacje-osoby-niepelnosprawnej

[5] https://www.pfron.org.pl/osoby-niepelnosprawne/uprawnienia-osob-niepelnosprawnych/